O NARRADOR e POETA POPULAR VENTURA AMAR SESTAYO*
VENTURA AMAR: A EVOCACIÓN CONSTANTE DO SONA principos dos anos ostenta coñecín a un home do mar, co cabelo mesto y algo ruzo xa, que andaba de aquí para acolá cunha fasquía de fidalgo sentimental, un pitillo de cando en vez na boca e unha saudade esencial. Tiña algo de personaxe de Ramón Otero Pedrayo ou dos contadores de historias de lobos e misterios de Ánxel Fole. O seu nome era ben literario: Ventura Amar Sestayo. Non é que pasase inadvertido, non, porque había na súa ollada un xeito de mirar especial: a do ser que busca a felicidade en cada conversa, o cultivo da amizade, pero parece estar pensando sempre noutro sitio. Pensando e vivindo. É ese lugar existía, claro: era Galicia, o mar don Son, Ribeira e o lento esvoazar das gaivotas no mar e na terra, neses menceres nos que parecen fumegar os sulcos despois da seitura, e mesmo o pasado que deixara atrás: o pasado a nenez, o recordo da familia, aqueles tempos de mariñeiros, de fotógrafos ambulantes, de circos, de cans sen dono, de indianos que ían e viñan das Américas lonxanas á Terra. Non recordo exactamente en que momento nos fixemos moi amigos, pero durante case unha década, todas as mañás de domingo, mentres eu traballaba en “El Periódico de Aragón” montando un suplemento de libros que saía os xoves, el aparecía co seu traxe azul mariño, como de capitán de barco en terra, como de náufrago lonxe do Son, e sempre me traía algunha cousa: unha páxina que recortaba dos xornáis cunha entrevista, un informe mareiro, unha revista nova onde lle acababan de publicar un poema. “Si, si, o poema ‘Corredoria’, e tamén ‘Laios dos emigrantes’. Estou moi contente”. Estabamos xuntos unha ou dúas horas, falando de esto e de aquelo, a recordar, a parolar sen acougo.
Recordo que un día lle fixen unha entrevista longa, de dúas páxinas, no xornal, nunca serie titulada “Los raros”. Ventura Amar era un raro: un cabaleiro de antano, co seu xenio, requintado e atento, respetuoso co outro, romántico, namorado da súa dona e de outra dona simbólica, casi espectral, quizais unha quimera, chamada Galicia. Naquela entrevista, Ventura Amar contárame cousas das que nunca falaramos: a súa vida no paradiso do Son, os personaxes que lle ensinaran a descubrir o mundo, a casa, as súas irmás, a presencia constante do mar, espello e música do cativo abraiado. Contoume como marchara polo mundo adiante, e como chegara a Zaragoza onde, despois de ter traballado de mecánico y de conductor de camións, obtivo un posto de chófer de protocolo, e alí estivo moitos anos. Era o chófer máis querido pola súa simpatía, o seu aire de home do seu tempo e do romanticisimo, polo seu acento y pola vocación secreta de recitar poemas en galego de Rosalía, de Cabanillas, de Curros, de Añón, de Pondal, que eran os seus escritores favoritos. As veces, era o funcionario pintoresco e delicado que engaiolaba con recursos non previstos, como a súa condición de contador de historias, de rapsoda de poemas propios. No seu coche levou a moitos invitados do alcalde de Zaragoza: o historiador e crítica de arte José Camón Aznar, a soprano Pilar Lorengar, o científico e médico Grande Covián, e todos tiveron con él xestos de respeito e de simpatía. Ventura Amar do Porto do Son, como gustaba dicir el, integrouse máis tarde no Centro Galego, e iso foi unha maneira definitiva de vivir sempre en Galicia: na intimidade coa súa dona Maruxa e os fillos, e no lecer de cada tarde.
Ao cabo dun tempo, empezou a falarme de Ramón Sampedro, ao que ía ver cada vez que voltaba a Galicia. Falaban de poesía, de filosofía, fumaban un chisco, recordaba de novo o mar, como esa patria de soños que lles ripara a historia e a enfermedade. Líalle ao doente cousas, as súas cartas desde o inferno, e sempre tiña alí unha cita. Outro día, e foi unha grande sorpresa, tróuxome un cartafol de relatos, que eran como a memoria da súa vida en Galicia: a historia do retratista, Lela, Benvido e a súa parentela, a historia do xoven e inocente seductor de todas as nenas da súa aldea, os días de escola, a venda do porco, etc., ese libro que agora ten o lector entre as mans. Sempre desexei que Ventura o vise publicado en vida, e traballamos niso, pero a morte atallou moito máis. Son as páxinas dun home sentimental e garimoso que fai o mellor que sabía, seguindo a escrita transparente de Castelao: recordar, evocar e soñar, volver a vivir aqueles tempos, a súa terra, o seu pobo. Iste é un libro inxel, o libro curto dunha vida longa, a paixón de sentir Galicia tan lonxe da chuvia, algo que tamén se ve na media ducia de poemas que escribiu.
Ventura Amar foi un señor, un home dunha bondade innata. Eu dicialles sempre: “Venturiña ou a ventura de amar”; en realidad, para moitos Ventura nunca deixou de ser Venturiña. Estes contos e estes poemas, que deron a volta a medio país, desde Bilbao, Baracaldo ou Lérida a Galicia, son o seu millor retrato e a testimuña da súa constante señardade; unha das súas frases favoritas era: “Cantas esperanzas rachadas”. Mirou o mundo con ternura, quixo entender aos seres humanos cun sentido natural de compaixón e complicidade, e dábao todo, case todo, por unha boa historia, polo pracer dunha conversa ó arrimo do licor café.
*Texto en galego. Había varios anos que non escribía nada directamente en galego. Ventura Amar foi un amigo especial na miña vida, nos anos 90. Agora en Porto do Son estudian a edición dun libro seu de contos e poemas.
2 comentarios
A.C. -
Non me esquezo de enviarche o libro, pero agora non teño ningún exemplar. A semana que ven sairá para Santiago. Unha aperta. Mil gracias pola túa visita.
A librería Arenas foi a da miña primeira xuventude. Logo frecuentei moito Lume, e máis tarde Couceiro, na Coruña e en Santiago.
gustavo peaguda -
Por certo esta fin de semana estiven na coruña é entrei a rebulir na libreria Arenas nun día no que a chuvia mollaba os pes deste poeta da invisibilidade.