QUIQUE BORDELL: O ARTISTA NO SEU OBRADOIRO*
O CREADOR NO SEU OBRADOIRO
VISCERAL B.: O SATORI NO INFERNO
A Deputación de Lugo prepara un catálogo antolóxico sobre o pintor lucense
Xoán Abeleira
Visceral B. ou o Artista Coñecido Denantes Coma Quique Bordell, o Doutor Faustroll, o Bacabú Invisible, e o Demo sabe cántas cousas máis. Inútil, secasí, procurar en Internet calquera desas personaxes nas que el viu os seus reflexos. Moi pouca xente -en Galicia, en España, mesmo en Estados Unidos- coñece a este creador lucense, autodidacta que ós dezaoito anos abandonou o mundo do cómic e do rock para exorcizar as súas pantasmas por medio do pincel. Mais a que o coñece, a que ama a súa obra con delirante afección, teno por unha lenda. Un supervivente de si mesmo, na liña dos “xenios marxinais”. E con razón.
Se nos atemos ós conceptos que, dende Prinzhorn a McGregor, pasando por Breton ou Dubuffet, continúan a barallar os estudosos do art brut ou outsider art… Mellor aínda: se nos atemos ó que el pensa de si e dos seus traballos/trebellos, non hai nada que nos impida irmandar a B. con Wölfli, Aloïse, Verbena ou Gnädinger. Sabendo, iso si, que todos eses visionarios compulsivos posúen cadanseu xacer intransferible.
Por exemplo, esta cita de Roger Cardinal (un crítico que defende o emprego do Weltinnenraum, o “espazo interior do mundo” rilkeano, para agrupar os inagrupables) semella escrita coidando en B. Por iso paga a pena transcribila íntegra: “A interioridade é, xaora, a clave da mentalidade do auténtico marxinal, cuxa obra xorde mormente de maxinar e matinar. Navegando a golpe de intuición, o creador espontáneo só atende ó seu rumbo particular, prescindindo ledamente de convencionalismos tales coma as regras da perspectiva, a técnica correcta ou os materiais tradicionais. Asumindo o pleno control do proxecto formativo, o suxeito creador orquestra os contidos psíquicos do mesmo consonte ós seus deseños persoais, desenvolvendo un repertorio característico de motivos e elementos que deveñen nos compoñentes dunha arquitectura pechada. Esa actividade autónoma e apaixonada implica tamén un esforzo sostido de autoconstitución e autoconsolidación que equivale a un esforzo de autoestabilización terapéutica. Ese é o senso no que a obra de arte afirma a súa existencia coma refuxio, cidadela defensiva, niño íntimo, pois a característica inequívoca dos mellores artistas marxinais estriba en artellar un mundo alternativo integral, unha cosmoloxía propia.”
Non rematan aí as semellanzas de B. con eses solipsistas, por outra banda, tan, tan únicos. Se estes adoitan empregar os materiais máis dispares, impropios, mesmo desprezables, B. devece polo acrílico, a madeira, a pasta de papel, os refugos: calquera chintófano que o axude a articular os seus “xoguetes”. Se, como asevera Cardinal, os marxinais son “ferozmente independentes”, B. asegura non sentir “ningún interese por expoñer”, ata o punto de que, ás contadas mostras nas que participou, no canto de asistir el mandou unha foto ampliada en cartón! Así mesmo -insiste Cardinal- se “a arte marxinal non aspira de ningún xeito ó recoñecemento”, B. pensa que “o éxito é a peor desgraza que lle pode acontecer a un artista”. E dío en serio malia a contradición que isto entraña nunha figura case que de culto coma el.
No seu obradoiro (un acubillo no que se sentirían a gusto tanto Jarry coma Duchamp) a penas hai catro obras súas. O resto non está nin nas galerías nin nos museos senón nas casas dos seus coleccionistas. Eu tiven a sorte de coñecer un e, de socate, atopeime perante trescentos cadros abraiantes! “O compendio destes últimos seis anos sen alcohol”. Entre eles, facilmente atribuíbles á man do seu médium, o único óleo que B. recoñece coma tal; unha peza fermosísima que o depositario actual ten, xustamente, polo seu tesouro máis prezado. Nese eido psíquico, nese plasma do inconsciente, unha sorte de Saturno pastoso, coma debuxado por un neno inuk, devora a súa vítima…
Se de mundos interiores falamos, o de B. ten unha forma ben definida, e o seu obradoiro é, a todas luces e sombras, a transposición exterior dese Weltinnenraum. “A produción teimuda de obras en series é un aspecto recorrente dos outsiders”, volvo citar a Cardinal. E a última serie de B. abrangue “pequenas variacións dentro dun marco repetitivo” dun simbolismo patente. O tema é sempre o mesmo: un cadradiño no centro dun cadrado maior, e, nel, a cabeza moldeada dunha figura tipo Dubuffet, tipo monicreque. O cadrado ten unha abertura á que o boneco accede por unha escada (coma as que empregan os xamáns para viaxaren a outra realidade). E pola banda esquerda dese tobo entra unha tremenda labarada: “A do satori zen”, segundo B. O conxunto expresa, para min, o momento actual do pintor, quen, após a súa dolorosa tempada no inferno, está a vivir un período de luminosa efervescencia. É posible que as luzadas de B. aínda teñen máis que ver coas “iluminacións” de Rimbaud que coa extinción do apego e da aversión que prometen as espiritualidades orientais, pois a iluminación real non vén de fóra senón de dentro, non é un don do ceo senón a recompensa dun labor ben arduo. Mais iso é algo que, abofé, tamén experimentará algún día a Persoa Recoñecida Nesta Vida Coma Quique Bordell.
*Este artigo pertenece á serie 'O artista no seu obradoiro' que está a publicar, con grande éxito, Xoán Abeleira en 'El País-Galicia'. Na foto do propio Abeleira, Quique Bordell e Paco Pestana.
1 comentario
xoán abeleira -
Apertas, Irmán!